DASH: Investimet e huaja, peng i ndërhyrjeve politike, qeveria e pasuksesshme në luftimin e korrupsionit

Departamenti Amerikan i Shtetit, ka publikuar deklaratën për Klimën e Investimeve për vitin 2023 për Kosovën.

Një pjesë të mirë, raporti i kushton rëndësi tensioneve mes Kosovës dhe Serbisë.

Raporti përmend telashet pronësore, të cilat kanë burimin tek mangësitë dhe vështirësitë e sistemit ligjor në lidhje me vendosjen e titullit të pronës së paluajtshme, pjesërisht për shkak të pretendimeve konkurruese që dalin nga historia e konfliktit me Serbinë dhe që mund ta bëjnë të vështirë zbatimin e të drejtës pronësore.

“Zgjidhja e kërkesave për pronën banesore, bujqësore dhe komerciale mbetet një çështje serioze dhe kontestuese në Kosovë dhe kufizon zhvillimin e tregut formal të pronës që nevojitet për rritje më të qëndrueshme ekonomike. Shumë të dhëna pronësore u shkatërruan ose u zhvendosën në Serbi nga qeveria serbe gjatë konfliktit të viteve 1998-1999, gjë që mund ta bëjë të vështirë përcaktimin e pronësisë së ligjshme. Vendi është në proces të rindërtimit të regjistrit të pronave dhe dialogu Kosovë-Serbi i lehtësuar nga BE-ja përfshin një komponent të fokusuar në krahasimin e të dhënave kadastrale me të dhënat e marra nga Serbia dhe zgjidhjen e çdo boshllëku, që bazohet në kthimin e të dhënave kadastrale nga Serbia në Kosovë”, thotë raporti.

Sa i përket ekonomisë, ajo ka treguar elasticitet të konsiderueshëm pas goditjeve të ardhura nga pandemia dhe rritjes së shpejtë të çmimeve të mallrave.

“Potenciali i Kosovës për të tërhequr IHD në rritje është i kufizuar nga çështje të shumta strukturore, duke përfshirë integrimin e kufizuar ekonomik rajonal dhe global; ndërhyrja politike në ekonomi dhe gjyqësor; furnizim jo i besueshëm me energji; një sektor i madh informal; vështirësi në vendosjen e të drejtave pronësore; korrupsioni; dhe sundimi i dobët i ligjit, duke përfshirë mungesën e zbatimit të kontratave. Aftësia e vendit për të mbështetur rritjen mbështetet ndjeshëm në mbështetjen financiare ndërkombëtare dhe remitancat. Mosmarrëveshja e vazhdueshme e Kosovës me Serbinë dhe mungesa e njohjes formale nga shumë vende dhe organizata ndërkombëtare, përfshirë Kombet e Bashkuara, gjithashtu pengon investimet dhe krijon pengesa për të bërë biznes”.

Raporti i DASH thotë se pavarësisht sfidave, Kosova ka tërhequr investitorë të rëndësishëm, duke përfshirë disa firma ndërkombëtare dhe ekskluzivitete amerikane. Disa investitorë tërhiqen nga popullsia e re e Kosovës, kostoja e ulët e punës, afërsia me tregun e BE-së dhe burimet natyrore.

Ndërprerjet globale të furnizimit të shkaktuara nga pandemia COVID-19 kanë ngjallur një interes më të madh nga disa biznese për ta përdorur Kosovën si bazë për prodhim të destinuar për tregun e BE-së. Kosova ofron qasje preferenciale për produktet për të hyrë në tregun e BE-së përmes Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit (MSA).

Qeveria e SHBA-së është duke punuar në mënyrë aktive me Kosovën në praktikat më të mira për zhvillimin dhe zbatimin e një mekanizmi të shqyrtimit të investimeve, të parapara në projektligjin për investime të qëndrueshme.

Kosova nuk është anëtare e Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD), Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT), apo Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Tregti dhe Zhvillim (UNCTAD), mirëpo në bazë të një raporti të OECD-së “Konkurrueshmëria në Evropën Juglindore 2021: Një perspektivë e politikave”, Kosova mori një rezultat të përgjithshëm prej 2.0 (në shkallën 0-5 me 5 që është vlerësimi më i lartë) në fushën e politikës së investimeve dhe promovimi, kundrejt një rezultati mesatar prej 3.0 në të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor.

DASH sqaron se edhe pse sektori financiar mbetet stabil, një periudhë e stërzgjatur pa udhëheqje dhe akuza për keqmenaxhim, kanë shkaktuar shqetësim për zhvillimin institucional të BQK-së.

Sa i përket luftës ndaj korrupsionit, DASH thotë se Kosova ka miratuar legjislacion të fortë për të luftuar korrupsionin, por qeveria mbetet relativisht e pasuksesshme në përpjekjet për të hetuar, ndjekur penalisht, burgosur dhe konfiskuar pasuritë e individëve të korruptuar.

Mungesa e njohjes dhe mosqenia anëtare e Kombeve të Bashkuara, ekspozon Kosovën ndaj vështirësive delikate teknike në kryerjen e aktiviteteve të përditshme të biznesit.

DASH përmend që Kosova nuk është e listuar në listën vendeve që janë të regjistruara në ISO 3166, kodin që njeh akronimet e shteteve, gjë që rezulton në shumë kompani dhe shërbime që nuk e listojnë Kosovën dhe detyron bizneset në Kosovë që ose të regjistrohen, dhe të devijojnë biznesin e tyre përmes një vendi të tretë ose i bën ata të paaftë për të përdorur shërbime të tilla.

Gjithashtu, mungesa e Domenit të Nivelit të Lartë të Kodit të Shtetit (ccTLD) e bën më të vështirë gjurmimin e sulmeve kibernetike në Kosovë.