Çka parasheh draft-statuti për Asociacionin?

Të hënën, një propozim konkret për Asociacion të komuniteteve serbe në Kosovë është paraqitur në Prishtinë. Propozimi u përgatit nga Fondacioni Gjerman Friedrich Ebert (FES) dhe Instituti Europian i Paqes (EIP). Asociacioni bazohet në një marrëveshje të përfunduar midis Kosovës dhe Serbisë në vitin 2013. Kosova e ka ratifikuar këtë marrëveshje në Parlament, Serbia jo.

Megjithatë, qeveria serbe ka kërkuar zbatimin e Asociacionit të Komunave për vite, por deri tani ka patur një mosmarrëveshje rreth statutit. Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka deklaruar se disa nga parimet e përgjithshme të shkruara për shoqatën në vitin 2015 janë jokushtetuese. Megjithatë, sipas analizës së ekspertit të të drejtës kushtetuese të Grazit, Josef Marko, propozimi i ri nga FES dhe EIP i korrespondon kushtetutës kosovare. Kjo pohohet gjithashtu në fillim të propozimit.

Quint-i do Asociacion

Asociacioni do të përbëhet nga dhjetë komuna, në të cilat jetojnë shumica e serbëve. Kjo përfshin jo vetëm katër komunat në Kosovën e veriut, por gjithashtu ato në pjesë të tjera të vendit. Megjithatë, katër komunat në veri thuhet se kanë një komandant të përbashkët rajonal të policisë. Anëtarësia në Asociacionin e Komunave është vullnetare dhe çdo kongregacion mund të largohet gjithashtu. Qëllimi i shoqatës është të nxisë vetëqeverisjen lokale, pra të përfaqësojë interesat e autoriteteve qendrore, veçanërisht në fushat e kulturës, arsimit dhe biznesit.

Asociacioni i Komunave do të marrë buxhetin e tij, një president, një stemë dhe një flamur. Baza e shoqatës është Ligji mbi Vetëqeverisjen Lokale. Shtetet e Quint-it, domethënë SHBA, Britania, Gjermania, Franca dhe Italia, aktualisht po shtyn që Kosova dhe Serbia të arrijnë një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve. Me kërkesë të Beogradit, Bashkësia e Komunave Serbe do të zbatohet në kuadrin e kësaj marrëveshjeje, raporton DerStandatrd.

Propozimi kushtetues

Avokati kushtetues Josef Marko vë në dukje se shoqata nuk do të ketë sovranitet vetëqeverisje nën ligjin publik. “Qëllimi është vetëm koordinimi dhe bashkëpunimi i komuniteteve anëtare,” tha Marko për STANDARD. Prandaj vetë Shoqata e Bashkive nuk lejohet të lëshojë njoftime.

Si në Austri, komunat në Kosovë kanë gjithashtu mundësinë të ndërtojnë shtëpi apo të bëjnë rregullore mbi planifikimin hapësinor dhe mbrojtjen e mjedisit brenda kuadrit të administratës klasike sovrane. Megjithatë, shoqata e komunave sipas modelit të paraqitur tani nuk mund të lëshojë rregulla apo taksa. “Në qoftë se ai do të ishte në gjendje të nxirrte vetë rregulla, atëhere kushtetuta e Kosovës do të duhej të ndryshohej,” tha Marko. “Por nuk keni pse ta bëni këtë për funksionet që janë planifikuar tani”.

Pa akte ligjore, pa sovranitet

Qeveria kosovare kundërshton Asociacionin e komunave sepse ka frikë se mund të ketë pushtete të ngjashme me pjesën boshnjake të Republikës Serbe dhe kështu të dobësojë shtetin kosovar në tërësi. Marko e kundërshton këtë shqetësim: “Kjo formë e shoqatës bashkiake nuk lejon një nivel territorial midis bashkisë dhe qeverisë qendrore. Shoqata mund të koordinon vetëm propozimet e politikave në kuadrin e komunave përgjegjëse dhe të përmirësojë bashkëpunimin midis komunave. Ajo nuk duhet të prodhojë aktet e veta ligjore,” tha Marko.

Nuk mund të krahasohet modeli me Tirolin e Jugut, sepse nuk do të ketë qeveri të vetën. Ndonse shoqata mund të bashkëfinancohet gjithashtu nga Republika e Serbisë, Marko nuk sheh asnjë problem në këtë dhe vë në dukje se rreth 25 përqind e buxhetit për Tirolin e Jugut vjen nga Austria. “Në tërësi, ky është një propozim shumë i mirë, veçanërisht pasi shoqata nuk kufizohet në komunat në veri, kështu që nuk parashikon ndonjë delimitim territorial.”

Kriteret etnike të lejuara

Kosova tashmë ka një Shoqatë të Komunave (AKK), e cila ka 132 anëtarë dhe u krijua në bazë të Ligjit mbi Vetëqeverisjen Lokale. Ky AKK duhet të jetë tani gjithashtu modeli për Shoqatën e Komunave Serbe. Sipas Markos, asnjë rregullim i mëtejshëm i qeverisë nuk është në fakt i nevojshëm për krijimin e një shoqate të tillë komunash. Megjithatë, propozimi i FES-it pohon se statuti për Shoqatën e Komunave duhet të miratohet me një akt ligjor të Qeverisë së Kosovës dhe të shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese.

Marko kundërshton pretendimin e Kryeministrit kosovar Albin Kurti se nuk është e mundur sipas kushtetutës së Kosovës të formohen shoqata të komunave sipas kritereve etnike.

“Kjo nuk është e vërtetë, ligji flet haptazi për komunat me një popullsi shumicë serbe. Nuk ka gjithashtu kërkesa ndërkombëtare që kriteret etnike të mos lejohen”.

Tekste shkollore në disa gjuhë

Marko gjithashtu e konsideron pozitive se do të ketë gjithashtu mundësi brenda kuadrit të shoqatës për të kundërshtuar ndarjen në sistemin shkollor. Kështu, pakica të tilla si goranët muslimanë, të cilët flasin një dialekt sllav, mund të merrnin gjithashtu materiale shkollore më të diferencuara.

Në terma konkretë, shoqata ka për qëllim të mundësojë veprimtari kulturore, por edhe ndërtimin e institucioneve kulturore, zhvillimin e ekonomisë lokale, të mundësojë arsimin në nivel lokal, të tilla si bursat, trajnimin e mësuesve dhe shkëmbimin akademik, por gjithashtu të krijojë institucione arsimore. Tekstet me programin serb duhet të vihen në dispozicion sipas ligjit kosovar, por tekstet shkollore duhet të ofrohen gjithashtu në shqip dhe gjuhë të tjera.

Ndihmë për të kthyerit serbë

Qendra e komunave është kujdesi shëndetësor, i cili duhet të bëhet i mundur gjithashtu me shërbimet shëndetësore dhe sociale të Republikës së Serbisë. Për shembull, një komision është planifikuar të lehtësojë pagesën e ndihmës sociale nga Republika e Serbisë. Përveç kësaj, do të nxitet që serbët të kthehen në Kosovë. Disa të kthyer ngacmohen nga pjesë të shumicës shqiptare të popullsisë ose kanë probleme me kthimin e pronave të tyre.