Al Jazeera: Skicë e paqartë përmbajtja e marrëveshjes Kosovë-Serbi

Një marrëveshje paqeje e shtyrë nga vendet e fuqishme perëndimore për të zgjidhur tensionet midis Serbisë dhe Kosovës, dështon në adresimin e njohjes reciproke, që në thelb do të thotë se do të dështonte për të arritur përparim të vërtetë, kanë thënë analistët për Al Jazeera.

Ndër dispozitat e propozimit nga Franca, Gjermania dhe Shtetet e Bashkuara, Serbia nuk do ta njihte në mënyrë eksplicite pavarësinë e Kosovës, por do të duhej të ndalonte lobimin kundër anëtarësimit të saj në organizatat ndërkombëtare, siç janë Kombet e Bashkuara.

Dy fqinjët do të duhet gjithashtu të hapin zyra përfaqësuese në kryeqytetet e tyre sipas planit, i cili u zbulua fillimisht në nëntor dhe më pas u njoftua nga presidenti serb, Aleksandar Vuçiç. Si koncesion, komunitetit serb në Kosovë do t’i jepej vetëqeverisja.

Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008, një dekadë pas një lufte që pa një kryengritje të shqiptarëve kundër sundimit shtypës të Beogradit.

Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës. As Rusia, Kina dhe pesë vende të Bashkimit Evropian – Spanja, Sllovakia, Qiproja, Rumania dhe Greqia, të cilat e kanë ndalur rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE.

Rusia, aleati historik i Serbisë, ka vënë veton ndaj anëtarësimit të Kosovës në Kombet e Bashkuara.

Për më shumë se një dekadë, Beogradi dhe Prishtina kanë zhvilluar bisedime normalizimi të ndërmjetësuara nga BE me qëllimin për t’u bashkuar me bllokun.

Gezim Visoka, profesor i asociuar i studimeve të paqes dhe konfliktit në Universitetin e Qytetit të Dublinit, tha për Al Jazeera se marrëveshja duket se është “e krijuar më shumë për shmangien e konfliktit sesa për ndërtimin e një paqeje të qëndrueshme midis Kosovës dhe Serbisë”.

Dispozitat e parashikuara në propozim “vazhdojnë të kenë paqartësi” në lidhje me njohjen reciproke, tha Visoka.

Marrëveshja nuk i adresohet pesë vendeve anëtare të BE-së që ende nuk kanë ndryshuar qëndrimin e tyre për Kosovën dhe nuk ka qartësi në rrugën e Kosovës drejt anëtarësimit në organizmat ndërkombëtare, siç është OKB-ja, tha ai.

Kurt Bassuener, bashkëpunëtor i lartë në Këshillin e Politikave të Demokratizimit, një institut me bazë në Berlin, i tha Al Jazeera se marrëveshja është “e paqartë nga dizajni”.

“Sigurisht që nuk është një njohje nga perspektiva e Kosovës e përpjekjes për të ecur përpara drejt njohjes së plotë dhe aftësisë për t’u bashkuar me klubet në komunitetin ndërkombëtar”, tha Bassuener.

Një tjetër Republika Srpska?

Në parlamentin serb javën e kaluar shpërtheu një përleshje mes deputetëve të opozitës dhe partisë në pushtet gjatë fjalimit të Vuçiqit.

Ligjvënësit e opozitës mbanin tabela ku thuhej “tradhti” dhe “kapitullim” teksa e interpretonin marrëveshjen si njohje de-fakto të pavarësisë së Kosovës.

Por Boban Bogdanoviç, themeluesi i bllokut opozitar serb nga Kosova, i tha Al Jazeera-s se ai “e mbështet plotësisht” marrëveshjen sepse ajo është një “qasje e përgjegjshme” për zgjidhjen e problemeve midis dy vendeve.

“Marrëveshja garanton të drejtat për komunitetin serb nga bashkësia ndërkombëtare”, tha ai.

100 mijë serbët në Kosovë janë pakica më e madhe etnike e vendit. Rreth gjysma jetojnë në veri të Kosovës, afër kufirit me Serbinë, ku përbëjnë shumicën e popullsisë. Ata nuk e njohin qeverinë në Prishtinë dhe kanë sistemet e tyre administrative e shëndetësore.

Zyrtarët ndërkombëtarë kanë theksuar nevojën që Kosova të krijojë një Asociacion të Komunave me Shumicë Serbe (ASM) në veri të Kosovës.

Formimi i ASM-së ishte përcaktuar në një marrëveshje të ndërmjetësuar nga BE-ja të vitit 2013 për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, por Gjykata Kushtetuese e Kosovës vendosi kundër saj, duke deklaruar se ajo nuk përfshinte etnitë e tjera dhe duke kundërshtuar kompetencat ekzekutive të ASM-së.

Shumë shqiptarë, përfshirë kryeministrin Albin Kurti, kanë shprehur shqetësimin se do të krijonte vetëm një mini-shtet tjetër ose një Republika Srpska, entitet i drejtuar nga serbët në Bosnje dhe Hercegovinë, i formuar si pjesë e marrëveshjes së paqes të Dejtonit.

Marrëveshja e paqes, e nënshkruar në vitin 1995, i dha fund luftës në Bosnje, por ajo nuk ishte menduar të ishte një zgjidhje e qëndrueshme. Njëzet e shtatë vjet më vonë, ekziston një kërcënim në rritje i shkëputjes së Republika Srpska për t’u bashkuar me Serbinë, gjë që shtyhet nga presidenti i saj, Milorad Dodik.

“Një Asociacion mono-etnike në një Kosovë multi-etnike nuk është e mundur”, u tha Kurti gazetarëve javën e kaluar.

Javën e kaluar, Derek Chollet, këshilltar amerikan i Departamentit të Shtetit dhe Gabriel Escobar, zëvendës ndihmës sekretari amerikan i shtetit, dhanë garanci se ASM nuk do të ishte mono-etnike dhe shkruan në një shkrim të përbashkët për një uebsajt të lajmeve në Kosovë se ata “kundërshtojnë fuqishëm çdo formë entiteti që i ngjan Republika Srpska”.

Bogdanoviç tha se nuk ka asnjë arsye për të pasur frikë nga formimi i një Republika Srpska tjetër në Kosovë. Themelimi i një Asociacioni do të ofronte një “mundësi për të bashkëpunuar me Serbinë dhe më e rëndësishmja nga të gjitha, për të harmonizuar marrëdhëniet me Prishtinën”, argumentoi ai.

“[ASM] nuk mund të ketë autonomi territoriale ​​dhe do të formohet në përputhje me kushtetutën dhe ligjet e Kosovës, jo të Serbisë”, tha ai.

Por Visoka tha se një ASM “nuk ka gjasa” të zgjidhë konfliktin.

“Kjo rrezikon të vendosë themelet për më shumë probleme që copëtojnë sesa bashkojnë komunitetet etnike në Kosovë”, tha Visoka.

Qeveritë perëndimore kanë një histori të premtimeve të paplotësuara ndaj Kosovës, shtoi ai, dhe garancitë diplomatike dhe garancitë nuk do të jenë të mjaftueshme për të bindur qeverinë të krijojë një Asociacion.

Tensionet në veri të Kosovës janë rritur së fundmi. Në dhjetor, serbët etnikë vendosën postblloqe për të protestuar kundër arrestimit të një polici të dyshuar si të përfshirë në sulmet kundër policëve shqiptarë etnikë.

Në nëntor, qindra zyrtarë serbë – duke përfshirë oficerë policie, gjyqtarë, kryetarë komunash dhe deputetë – dhanë dorëheqjen masivisht nga institucionet shtetërore për të protestuar kundër vendimit për ndalimin e serbëve që të përdorin targat e lëshuara nga Beogradi në makinat e tyre.

Ndërkohë, Beogradi ka inkurajuar serbët etnikë në Kosovë që të sfidojnë rregullat e Prishtinës.

Për Bassuener, Asociacioni “është krijuar pikërisht për të bërë atë që Rusia u përpoq të bënte me Ukrainën midis 2014 dhe një viti më parë, që është të kufizojë aftësinë e Kosovës për të ushtruar sovranitet edhe brenda territorit të saj, e jo më në skenën ndërkombëtare”.

“Për Perëndimin, ka të bëjë vetëm sa për të thënë se kemi diçka që mund ta quajmë progres dhe ne e kemi qetësuar situatën atje”, tha Bassuener, shkruan Al Jazeera.

“Unë mendoj se Vuçiç shpreson të ruajë aftësinë e tij për të vazhduar këtë formulë të arbitrazhit gjeopolitik ku ai nxjerr maksimalisht nga të gjithë stjuardët, duke dhënë sa më pak të jetë e mundur”, tha ai.