Si një refugjat nga Kosova u bë emri më i madh i prodhimit të orëve?

Pas Dua Lipës, e cila u fut në mesin e 100 personaliteteve më me ndikim në botë për vitin 2024, një tjetër medium anglez i ka kushtuar një artikull të veçantë një shqiptari që po çmend zviceranët me prodhimin e orëve.

Fjala është për Rexhep Rexhepin, i cili iku nga Kosova gjatë luftës dhe u transferua në shtetin helvetik.

Shqip.com sjellë tekstin e përkthyer dhe të përshtatur të The Telegraph.

Qyteti i vjetër i Gjenevës është një vend i qetë, megjithatë çdo ditë mblidhen grupe të ndara në tri fronte në dyqan. Këto janë punëtoritë e firmës Akrivia. Kjo do të ishte mbresëlënëse nëse punëtoritë do të ishin në pronësi të një prej grupeve të orëve miliarda dollarësh, por bëhet diçka si një përrallë horologjike, kur kupton se kompania është pronë e një fëmije refugjati, i cili, në moshën 37-vjeçare nisi të prodhonte disa nga orët më novatore dhe shumë të kërkuara në botë.

I lindur në vitin 1987 në Zhegër, Kosovë, Rexhep Rexhepi u rrit nga gjyshja e tij, ndërsa babai i tij punonte si restaurues në Zvicër, duke dërguar para në shtëpi dhe për të vizituar sa herë që kishte mundësi. “Kur të kthehej”, thotë Rexhepi, “do ta mbante këtë orë – Omega apo Tissot – marka nuk kishte rëndësi, por ia merrja nga kyçi i dorës dhe dëgjoja tik-tak-ët. Ishte një pjesë magjike dhe unë isha i intriguar”.

Më 28 shkurt 1998, shpërtheu Lufta e Kosovës, duke shpërngulur më shumë se një milion shqiptarë të Kosovës. Rexhepi, atëherë 11 vjeç, dhe dy vëllezërit e motrat e tij u dërguan në Zvicër.

“Integrimi ishte i ngadaltë dhe nuk ishte shumë argëtues”, thotë ai.

“Ti përpiqesh të gjesh veten duke gjetur komunitetin tënd. Fillova të shkoja në bibliotekë dhe të lexoja libra për bërjen e orës. Bëra edhe pak skateboard dhe përmes kësaj takova një fqinj që ishte orëndreqës dhe ai më inkurajoi që ta bëja këtë”, thotë Rexhepi.

Në moshën 15 vjeçare, Rexhepi mundi 300 shpresa të tjera për të fituar një profesion për të punuar orë në Patek Philippe. Ai kaloi tri vjet midis fabrikimit dhe shkollës së orës, pastaj dy në punëtoritë e Patek-ut, ku pa për herë të parë Tourbillon (mekanizmin për lëvizjen e orës) dhe u zotua se një ditë do të mbante një turbillon që kishte bërë vetë.

Në vitin 2007 ai kaloi në krijuesin e lëvizjes së pavarur BNB Concept, ku një vit më vonë ishte në krye të një ekipi prej 15 vetash. Kishte një hap më të rëndësishëm për Rexhepin: të punonte me një orë punues të pavarur tradicional. Nëpërmjet një miku, atij iu dha një provë dhe më pas një punë në FP Journe – një nga prodhuesit e paktë të orës moderne që projektoi dhe ndërtoi lëvizje në tërësinë e tyre.

“Kam shumë respekt për z. Journe”, thotë Rexhepi.

“Ai e kuptoi se çfarë doja të bëja dhe çfarë duhej të mësoja. Qëndrova me të për dy vjet, por mund të kisha qëndruar edhe për 10 të tjera nëse nuk do të kisha pasur ofertën për të punuar me një mik në disa prototipa, në këmbim të ndihmës inxhinierike për të ndërtuar orën time”.

Rexhepi nuk e kishte idenë për vështirësitë që kishin përpara. Në moshën 25-vjeçare, me skica të detajuara, por pa orë të vërteta në emër të tij, askush nuk ishte i gatshëm të rrezikonte ta porosiste atë për të krijuar një orë të punuar me dorë që do të kushtonte dhjetëra mijëra franga zvicerane.

Vetëbesimi i tij u lëkund për herë të parë në karrierë dhe iu deshën dy vjet që besimi i tij të kthehej në vetvete.

“Përfundimisht mendova. Po e bëj këtë. E di pse e kam nisur dhe do të bëj një lëvizje sa më cilësore. Unë do të fokusohem në të. Kur vendosni vetëm energji të mirë në punën tuaj, transmetoni diçka ndryshe dhe që nga ky moment, çdo person që takova e kuptoi se çfarë po bëja dhe gjithçka ndryshoi”, shpjegon ai.

Rexhepi e zbuloi orën debutuese në vitin 2015.

“Klienti i parë e kuptoi se çfarë po bëja”, thotë Rexhepi.

“Dhe unë mendoj se ai ndjeu se kishte nevojë të më ndihmonte. As nuk jam i sigurt që i pëlqeu ora. Ai ishte thjesht një djalë i mirë dhe do ta kujtoj gjithmonë atë që bëri”.

Modeli i quajtur AK-01 Tourbillon Chronographe Monopoussoir që i kishte premtuar vetes se do ta bënte shumë nga pjesët e tij të mëvonshme nuk mbanin emrin e krijuesit (Rexhepit), por fjalën ‘akrivia’, që nga greqishtja do të thotë saktësi.

“Babai im na tha që ne duhet t’ua kalojmë gjithmonë zviceranëve. Kështu që unë nuk mund të isha ai që vinte nga Kosova dhe bëja ora zvicerane me emrin tim. Duket budallallëk, por thjesht nuk mund ta bëja”.

Gjatë tri viteve në vijim, Rexhepi fitoi respekt në mesin e koleksionistëve. Natyra e rrallë, e punuar me dorë e orëve të tij, cilësia e tyre e qëndrueshme dhe dëshira e tij për të bërë gjithmonë më mirë, nënkuptonin që në kohën e debutimit të tij në panairin Baselworld në 2018, ai kishte zhvilluar tashmë gjashtë kalibra unike – pesë prej tyre tourbillons – nën emri Akrivia.

Dhe pikërisht në këtë pikë ai më në fund vendosi se ishte koha e duhur për një koleksion me të njëjtin emër, duke prezantuar Rexhep Rexhepi Chronomètre Contemporain I (RRCC I). Me stil më klasik se orët e mëparshme, shmangu dizajnin e panevojshëm, duke shfaqur lëvizjen e punuar me dorë dhe përfundimin e saktë që e çoi atë nga ndjesia e nëndheshme në një nga prodhuesit më të kërkuar në botë. Më vonë atë vit ai mori njohjen më të lartë të industrisë kur RRCC I, ku fitoi çmimin Grand Prix d’Horlogerie de Genève për Orën më të Mirë të Burrave (siç bëri RRCC II katër vjet më vonë).

Një pasardhës i natyrshëm i George Daniels, Kari Voutilainen dhe FP Journe, edhe Rexhepi po hap rrugë të reja, duke ndjekur rrugëtimin e tij, duke përqafuar sfidat që përballet gjatë rrugës – dhe të gjitha pa ndonjë investim të jashtëm.

Kjo nevojë për pavarësi është diçka për të cilën ai kthehet vazhdimisht.

“Unë u rrita në një Kosovë të lirë dhe papritmas u frikësuam sepse policia [serbe] kishte të drejtë të bënte gjithçka”, thotë ai.

“Pra, liria ka qenë shumë e rëndësishme gjatë gjithë jetës sime. Nuk kam pse të bind askënd se po bëj një punë të mirë dhe jam i lirë të evoluoj me ritmin tim”.

Përderisa shumë marka më të mëdha kanë ekipe inxhinierësh prototip, në punëtoritë e Rexhepit gjithçka bëhet nga ai, pasi beson se produktet e dizajnuara nga komiteti humbasin karakterin e tyre.

Ai prodhon 40 deri në 50 orë në vit me një ekip prej 25 personash. Duke qëndruar i vogël, thotë ai, mund të ndihmojë secilin prej tyre të rritet.

“Kur punojmë së bashku, jemi më të fortë”.

Rexhepi projekton dhe ndërton çdo prototip. Kur ai është i lumtur, komponentët u dërgohen orë bërësve për t’i montuar, me Rexhepin që i mëson ata ndërsa shkojnë.

Nga projektimi deri në përfundim, një projekt mund të zgjasë gjashtë muaj deri në pesë vjet. Rexhepi deri më sot ka lansuar 10 dhe secila sjell diçka të re.

I përshëndetur nga specialistët si një ‘gjeni i pavarur modern’, Rexhepi zakonisht nuk e pranon zhurmën.

“Unë nuk jam një gjeni”, thotë ai duke ngritur supet.

“Unë nuk besoj në gjeni. Pra, e dini, thjesht po përpiqem të mësoj ngadalë të bëj më mirë’.

Makineritë në punishtet e Rexhepit datojnë që në epokën e artë të orarit të dorës zvicerane. Ai ka restauruar torno, presa stampuese dhe makina për bluarje, dhe shpime nga shekulli i 19-të dhe fillimi i shekullit të 20-të.

Për sa i përket frymëzimit të tij për organizimin e punëtorisë, Rexhepi shikoi nga babai i orëndreqësve të pavarur, George Daniels (1926-2011). “Libri i Xhorxhit Ora është Bibla”, thotë ai.

“I pashë të gjitha fotot e makinerive të tij dhe doja të kisha saktësisht të njëjtat sepse doja të krijoja si ai dhe siç bënë FP Journe dhe Kari Voutilainen pas tij. Këta pionierë bënë shumë. Sot kam më shumë mjete, më shumë informacion dhe më shumë shembuj. Ata punonin nga intuita dhe kjo është arsyeja pse kam kaq shumë respekt për të kaluarën. Puna me këto makina të vjetra të shtyn të mendosh ndryshe, të jesh pak më minimalist dhe të mos marrësh rrugën e lehtë”.

Ndërsa çmimet për një krijim të Rexhepit janë nga 50,000 deri në 350,000 funte, dhe listat e pritjes shkojnë me vite, vitin e kaluar një “RRCC I” në ar rozë u shit në Phillips Hong Kong për afër 750,000 funte. A do ta bëjë kjo të rivendosë çmimet e tij?
“Çmimi fillestar për RRCC-në isha pak më i ulët se sa kushtonte, por ishte një mënyrë për mua për t’i treguar botës se çfarë jam në gjendje të bëj dhe për të tërhequr më shumë njerëz. Nuk mund ta besoja kur pashë çmimin e shitjes. Por mund t’ju them se kjo nuk do të ndikojë në çmimet e mia”, thotë ai.

“Nuk dua ta luaj atë lojë. Unë ngarkoj atë që më nevojitet që të mund të investoj në kompaninë time, të kujdesem për familjen time të re, të ha ushqim të mirë, të blej mjete të mira dhe ndoshta të blej disa orë. Sigurisht, blerja vetëm për të shitur nuk është e saktë, sepse shumë njerëz duan një orë nga ne. Por, disa vite më parë, askush nuk e donte orën time, kështu që fakti që sot njerëzit e duan atë më bën të lumtur”.

Vitin e kaluar Rexhepi gjithashtu pa të bashkëpunonte me Louis Vuitton në një edicion orësh me 10 pjesë për të mbështetur çmimin Louis Vuitton Watch – një çmim financiar dhe një mentorim një vjeçar me prodhimin e Louis Vuitton La Fabrique du Temps (LFdT) për një orë punues të ri.

Bashkëpunimi LVRR-01 Chronographe à Sonnerie ribashkoi Rexhepin me shefat e tij të dikurshëm në BNB Concept, Michel Navas dhe Enrico Barbasini, të cilët tani drejtojnë LFdT.

“Unë fillova me një kronografi tourbillon ebauche në BNB Concept, kështu që kjo ishte një mënyrë për t’i bërë homazh Enrico dhe Michel”, thotë ai.

“Por unë shtova sonerie, e cila bie çdo minutë, sepse studenti duhet të bëjë diçka për t’u treguar mësuesve atë që ka mësuar prej tyre”.

Ky bashkëpunim i mundësoi Rexhepit të kombinonte komplikimet në një mënyrë të paparë më parë dhe gjithashtu shënoi një tjetër moment historik të madh në biznesin e tij.

Kjo ishte hera e fundit që “Akrivia” do të shihet në një nga numrat e orës së tij.

Në vazhdim, të gjitha numrat do të mbajnë legjendën REXHEP REXHEPI.