Përmes një ekspozite, gratë e Srebrenicës nderohen për ruajtjen e së vërtetës dhe kërkimin e drejtësisë

Pasi i mbijetuan masakrës së Srebrenicës në vitin 1995, në të cilën u vranë mbi 8,000 të afërm të tyre, gratë nga qyteti i vogël në Bosnjën lindore i kanë kushtuar jetën e tyre për t’i treguar botës traumën e tyre.

Ishin ato që jetuan në një botë në të cilën u masakruan burrat, djemtë, vëllezërit, xhaxhallarët dhe nipërit e tyre. Ishin ato që luftuan për t’u siguruar që bota as të mohonte dhe as të harronte të vërtetën e asaj që ndodhi në Srebrenicë.

Ndërsa mijëra njerëz mblidhen në qytetin lindor të Bosnjës për të përkujtuar të hënën 27-vjetorin e gjenocidit të vetëm të njohur në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore, roli vendimtar që gratë kanë luajtur në krijimin e një kuptimi global të masakrës së 1995 po njihet gjithashtu.

Një ekspozitë e përhershme fotografike e portreteve të grave të Srebrenicës u hap të shtunën në një qendër përkujtimore kushtuar më shumë se 8,000 viktimave të masakrës.

Më pas u mbajt një konferencë ndërkombëtare e grave që diskutojnë se si gjetën forcë për të luftuar për drejtësi pasi u dëbuan nga shtëpitë e tyre dhe duke parë se të dashurit e tyre u morën për t’u vrarë.

“Pasi i mbijetova gjenocidit në të cilin u vra fëmija im më i dashur dhe burri im, ishte padrejtësia e vrasësve të tyre, refuzimi i tyre për të pranuar atë që bënë dhe për t’u penduar, që më shtyu të luftoj për të vërtetën dhe drejtësinë,” tha Munira Subasic.

Të afërmit e Subasic ishin mes më shumë se 8,000 burrave dhe djemve nga grupi etnik boshnjak, i cili përbëhet kryesisht nga myslimanë, të cilët u vranë në 10 ditë masakër pasi qyteti u pushtua nga forcat serbe të Bosnjës në muajt e fundit të vëllavrasjes së Bosnjës 1992-95 lufte.

Ushtarët serbë të Bosnjës futën trupat e viktimave në varre masive dhe më pas gërmuan vendet me buldozerë dhe shpërndanë mbetjet midis vendeve të tjera të varrimit për të fshehur provat e krimeve të tyre.

Gratë dhe fëmijët boshnjakë u futën në autobusë dhe u dëbuan nga qyteti.

Por sapo lufta mbaroi, Subasiç dhe gra të tjera që kishin ndarë fatin e saj u zotuan të gjenin eshtrat e të dashurve të tyre, t’i kthenin në qytetin e tyre dhe t’i varrosnin atje.

Për ta bërë këtë, ata krijuan një organizatë, “Nënat e Srebrenicës”, e cila u angazhua në protesta në rrugë dhe aksione të tjera për të qëndruar në sy të publikut. Ata kërkuan që të gjenden varret masive, të identifikohen eshtrat dhe të dënohen përgjegjësit e masakrës. Deri më sot, pothuajse 90% e atyre që raportohen të zhdukur nga rënia e Srebrenicës janë llogaritur.

“Njerëzit shpesh na pyesin se kush na ka mbështetur, kush na ka pasur kurrizin herët. Por nuk ishte askush, ne e bëmë vetë”, tha Sehida Abdurahmanovic.

Deri më tani, eshtrat e më shumë se 6600 njerëzve janë gjetur dhe varrosur në varreza. Eshtrat e 50 viktimave të tjera, të gjetura së fundmi në varreza masive dhe të identifikuara përmes analizës së ADN-së, do të prehen atje të hënën.

Dhjetra gra të Srebrenicës dëshmuan përpara gjykatës së OKB-së për krimet e luftës për ish-Jugosllavinë, duke ndihmuar në mbylljen e hekurave të afër 50 zyrtarëve serbë të Bosnjës të kohës së luftës, të dënuar kolektivisht me mbi 700 vjet burg.

“Pasi më vranë burrin dhe qëndrova vetëm me dy fëmijët tanë, mendova se nuk do të mund të funksionoja, por dhimbja na mbajti në këmbë”, tha Abdurahmanovic.

“Historia e asaj që ndodhi në Srebrenicë është shkruar me gurët e varrit prej mermeri të bardhë në varrezat përkujtimore, të cilat nuk do të kishin ekzistuar po të mos insistonim ne,” tha Suhra Sinanoviç, e cila humbi burrin e saj dhe 23 të afërm të tjerë meshkuj në masakër.

Ajo tha se autoritetet serbe të Bosnjës kishin nënvlerësuar gratë e Srebrenicës.