Matematikani argjentinas Luis Caffarelli fiton Çmimin Abel 2023

Matematikani me origjinë argjentinase, Luis Caffarelli, ka fituar Çmimin Abel 2023 – një nga çmimet më të lakmuara në matematikë.

Caffarelli fitoi çmimin për njohjen e punës së tij mbi ekuacionet që janë domethënëse për përshkrimin e fenomeneve fizike, si për shembull se si shkrihet akulli dhe rrjedhin lëngjet.

74-vjeçari është bërë personi i parë i lindur në Amerikën e Jugut që ka fituar çmimin që iu dha nga Akademia Norvegjeze e Shkencave dhe Letrave, sipas New York Times.

Fituesi tha se marrja e lajmit ishte një moment emocionues, sepse “tregon se njerëzit kanë njëfarë vlerësimi për mua dhe për shkencën time“.

Caffarelli lindi në Buenos Aires në vitin 1948. Pasi fitoi doktoraturën, ai u transferua në Shtetet e Bashkuara në 1973 dhe kaloi pjesën tjetër të karrierës së tij në institucione të ndryshme atje, duke përfshirë Institutin për Studime të Avancuara në Princeton, Nju Xhersi. Ai tani është në Universitetin e Teksasit në Austin.

Në zbulimin e tij të parë të madh, Caffarelli krijoi prova për rregullsinë e shkrirjes së akullit – duke treguar se sipërfaqja e një pjese akulli mbetet kryesisht e lëmuar ndërsa shndërrohet në ujë.

Rezultati i tij u rafinua në vitin 2021 nga fituesi i medaljes Fields, Alessio Figalli, në Institutin Federal Zviceran të Teknologjisë në Cyrih, dhe bashkëpunëtorët e tij.

Për një tjetër punim të famshëm, Caffarelli bashkoi forcat në vitin 1982 me të ndjerin Louis Nirenberg, laureatin e Abel 2015, dhe Robert Kohn, i cili është në Universitetin e Nju Jorkut, për të sulmuar një nga problemet më famëkeqe në fizikën matematikore – rregullsinë e lëvizjes së lëngjet, siç përshkruhet nga teoria standarde e dinamikës së lëngjeve, e njohur si ekuacionet Navier-Stokes.

Në një intervistë të vitit 2002, Nirenberg tha se Caffarelli kishte një “intuitë fantastike”, gjë që e bëri të vështirë për bashkëpunëtorët të vazhdonin me të.

“Ai në njëfarë mënyre sheh menjëherë gjëra që njerëzit e tjerë nuk i shohin, por e ka të vështirë t’i shpjegojë ato”, tha Nirenberg. Nirenberg gjithashtu iu lut Caffarelli-t të botonte më shumë, sepse Caffarelli kishte zakon të shkruante vetëm një pjesë të ideve që do të diskutonte me bashkëmoshatarët e tij.

“Njerëzit thonë: ‘Si i erdhi ai një gjë?’ Ai mund të dalë me rezultate që njerëzit nuk i kishin parashikuar”, thotë Holden.

Caffarelli e përshkruan stilin e tij të të bërit matematikë si “të gëzueshëm”. “Më pëlqejnë bashkëpunimet, kreativiteti, miqësia afatgjatë etj.”, thotë ai.

Fakti që Caffarelli u rrit dhe u arsimua në Argjentinë i jep çmimit një rëndësi të veçantë, shton Holden. “Unë mendoj se kjo do të ketë një ndikim të madh në rajon“, thotë ai. “Kjo tregon se talenti vjen nga kudo“.

Caffarelli do të marrë një medalje dhe 7.5 milionë korona norvegjeze (700,000 dollarë) më 23 maj në një ceremoni në Oslo.

Edhe pse është modeluar pjesërisht sipas çmimeve Nobel, të cilat përmendin zbulime specifike, çmimi Abel shihet nga shumë njerëz si një ‘çmim karriere’. Nga 26 laureatët e deritanishme, vetëm një është grua, Karen Keskulla Uhlenbeck. /Vanguard