IAEA: Centrali bërthamor i Zaporizhzhia është jashtë kontrollit

Një termocentral i madh bërthamor i pushtuar nga Rusia gjatë pushtimit të saj në Ukrainë është “plotësisht jashtë kontrollit”, thotë kreu i agjencisë bërthamore të OKB-së.

Rafael Grossi ka thënë se uzina e Zaporizhzhia kishte nevojë për një inspektim dhe riparime.

“Ju keni një katalog të gjërave që nuk duhet të ndodhin kurrë në asnjë objekt bërthamor,” tha ai.

Siç raporton BBC, centrali më i madh bërthamor i Evropës është rrezikshëm afër luftimeve.

Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken akuzoi Rusinë në fillim të kësaj jave për përdorimin e uzinës, të cilën e pushtoi në mars, si një bazë ushtarake për të nisur sulmet ndaj forcave ukrainase.

Zyrtarët ukrainas kanë thënë se rusët stacionojnë trupa dhe ruajnë pajisje ushtarake në terrenin e termocentralit në lumin Dnipro në jug të Ukrainës.

Por një zyrtar i instaluar nga Rusia në rajon i tha agjencisë së lajmeve Reuters se forcat ukrainase po përdornin armë të furnizuara nga perëndimi për të sulmuar fabrikën.

Yevgeny Balitsky tha se zyrtarët ishin të gatshëm t’i tregonin Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), se si rusët po ruanin objektin bërthamor ndërsa ukrainasit dyshohet se po e sulmonin atë.

Kur Rusia pushtoi uzinën, bombardimi i ndërtesave atje shkaktoi një protestë ndërkombëtare.

Fabrika është ende në funksion, me stafin ukrainas nën kontrollin rus.

Në një konferencë shtypi në selinë e OKB-së në Nju Jork, Grossi tha se “Situata është shumë e brishtë”.

“Çdo parim i sigurisë bërthamore është shkelur në një mënyrë ose në tjetrën dhe ne nuk mund të lejojmë që kjo të vazhdojë”.

Drejtori i Përgjithshëm i IAEA tha se ai po përpiqej të krijonte një mision sa më shpejt të ishte e mundur për të vizituar centralin, por kjo kërkonte miratimin e palëve ukrainase dhe ruse, si dhe autorizimin e OKB-së, duke pasur parasysh rreziqet e përfshira në vizitën e zonës së luftës.

Në qershor, kompania shtetërore bërthamore e Ukrainës tha se Ukraina nuk e kishte ftuar IAEA – dhe çdo vizitë do të legjitimonte praninë e Rusisë atje.

Këtë javë, Grossi tha se ai dhe ekipi i tij kishin nevojë për mbrojtje për të arritur në Zaporizhzhia – që nënkuptonte bashkëpunimin e Rusisë dhe Ukrainës. 

“Unë po ju lutem të dyja palëve që të lejojnë që ky mision të vazhdojë,” tha ai.

Kontaktet e IAEA-s me stafin në uzinë ishin “të parregullta” dhe zinxhiri i furnizimit të pajisjeve dhe pjesëve rezervë ishte ndërprerë, shpjegoi  Grossi për AP.

“Kishte gjithashtu shumë materiale bërthamore që duhej të inspektoheshin, shtoi ai.

“Ndërsa kjo luftë vazhdon, mosveprimi është i pandërgjegjshëm,” tha ai. 

“Nëse ndodh një aksident në termocentralin bërthamor Zaporizhzhia, ne nuk do të kemi një fatkeqësi natyrore për të fajësuar – ne do të kemi vetëm veten për t’u përgjigjur. Ne kemi nevojë për mbështetjen e të gjithëve.”

Duke akuzuar rusët për përdorimin e termocentralit si një “mburojë bërthamore”, Blinken tha se “Sigurisht që ukrainasit nuk mund të kundërpërgjigjen që të mos ndodhë një aksident i tmerrshëm që përfshin centralin bërthamor”.

Në vitin 1986, veriu i Ukrainës ishte vendi i fatkeqësisë më të keqe bërthamore në botë kur shpërtheu një reaktor në uzinën e Çernobilit.

Forcat ruse pushtuan gjithashtu Çernobilin menjëherë pas pushtimit më 24 shkurt të këtij viti, por u tërhoqën pas pesë javësh.

Kompjuterët në vend u plaçkitën ose u dëmtuan, por pajisjet aktuale bërthamore në centralin e çmontuar nuk u prekën./Shqip.com