Gjigantët dridhës mund të zgjidhin misteret e magnetizmit yjor

Planeti ynë është i dënuar. Në disa miliardë vjet, dielli do të shterojë karburantin e tij të hidrogjenit dhe do të fryhet në një gjigant të kuq – një yll aq i madh sa do të djegë, nxijë dhe gëlltisë planetët e brendshëm.

Derisa gjigantët e kuq janë një lajm i keq për planetët, ata janë një lajm i mirë për astrofizikanët. Zemrat e tyre mbajnë çelësat për të kuptuar një sërë trupash yjor, nga protoyjet e rinj te xhuxhët e bardhë zombie, sepse thellë brenda tyre qëndron një forcë e padukshme që mund të formësojë fatin e një ylli: fushën magnetike.

Fushat magnetike pranë sipërfaqeve të yjeve shpesh karakterizohen mirë, por ajo që po ndodh në bërthamat e tyre është kryesisht e panjohur. Kjo po ndryshon, sepse gjigantët e kuq janë të përshtatshëm në mënyrë unike për të studiuar magnetizmin thellë brenda një ylli. Shkencëtarët e bëjnë këtë duke përdorur tërmetet e yjeve – lëkundjet delikate në sipërfaqen e një ylli – si një portal për brendësinë e yjeve.

“Gjigantët e kuq kanë këto lëkundje që ju lejojnë të hetoni thelbin me shumë ndjeshmëri”, tha Tim Bedding, një asteroseizmolog në Universitetin e Sidneit, që studion yjet gjigantë të kuq, raporton Quanta Magazine.

Vitin e kaluar, një ekip në Universitetin e Toulouse deshifroi ato lëkundje dhe mati fushat magnetike brenda një treshe gjigantësh të kuq. Në fillim të këtij viti, i njëjti ekip zbuloi fusha magnetike brenda 11 gjigantëve të tjerë të kuq. Së bashku, vëzhgimet treguan se zemrat e gjigantëve janë më misterioze sesa pritej.

Pranë zemrës së një ylli, fushat magnetike luajnë një rol vendimtar në përzierjen kimike në brendësi të yllit, gjë që nga ana tjetër ndikon në mënyrën se si një yll evoluon. Duke rafinuar modelet e yjeve dhe duke përfshirë magnetizmin e brendshëm, shkencëtarët do të jenë në gjendje të llogarisin më saktë moshat e yjeve. Matjet e tilla mund të ndihmojnë në përcaktimin e moshës së planetëve të largët potencialisht të banueshëm dhe të përcaktojnë afatet kohore të formimit të galaktikave.

“Ne nuk e përfshijmë magnetizmin në modelimin yjor”, tha Lisa Bugnet, një astrofizikane në Institutin e Shkencës dhe Teknologjisë në Austri, e cila zhvilloi metoda për studimin e fushave magnetike brenda gjigantëve të kuq.

“Është e çmendur, por thjesht nuk është aty, sepse ne nuk e kemi idenë se si duket [ose] sa e fortë është”, tha Lisa Bugnet.