Baruti dhe propaganda: Për çfarë është veriu i Kosovës?

Tensionet e fundit serbo-kosovare kanë arritur një kulm të rrezikshëm. Serbia ka kërcënuar se do të zhvendosë trupat e saj në Kosovë. Komuniteti ndërkombëtar po kërkon zgjidhje.

Tensionet mes Serbisë dhe Kosovës po bëhen sërish tituj. Epiqendra e konfliktit mes pakicës serbe dhe shumicës shqiptare është veriu i Kosovës.

Pse quhet Kosova Veriore?

Bëhet fjalë për zonën në veri të lumit Ibër në Kosovë. Katër komunat janë pothuajse ekskluzivisht të banuara nga serbë që nuk e pranojnë shtetësinë e Kosovës. Ata kanë lidhje të ngushta me Serbinë , por kanë dhjetë vende të garantuara në parlamentin e Kosovës dhe dy ministra në qeveri. Qeveria e Kosovës në Prishtinë nuk ka pasur kurrë kontroll të plotë të veriut të vendit që nga përfundimi i luftës së Kosovës në vitin 1999 .

Ky vend e bën veriun, ku jetojnë rreth 60,000 njerëz, një zonë pothuajse pa ligj, një Eldorado për kriminelët dhe kontrabandistët. Pa përjashtim, politikanët kryesorë serbë atje janë aleatë besnikë të presidentit serb Aleksandar Vuçiq.

Serbët kanë një mosbesim të thellë ndaj qeverisë në Prishtinë. Kjo përforcohet mbi të gjitha nga fakti se njësitë speciale të policisë dërgohen rregullisht në veri, shpesh nën pretekstin e luftimit të krimit.

Cili është shkaku aktual i konfliktit?

Serbët janë përsëri në barrikada në veri të Kosovës – një metodë e provuar dhe e provuar . Të organizuar në grupe bisedash, ata janë në gjendje të mbyllin veriun, duke bllokuar rrugët dhe pikat kufitare, brenda pak minutash. Aktualisht në protestë kundër arrestimit të një ish-polici nën dyshimin për “terrorizëm”, Prokuroria Publike Kosovare e akuzon atë se ka kryer sulm me bombë në objektin e Komisionit Zgjedhor në Mitrovicën e Veriut.

Serbët donin të pengonin zgjedhjet lokale në veri, të cilat u bënë të nevojshme pasi të gjithë zyrtarët serbë u larguan nga institucionet kosovare në fillim të nëntorit . Ata u tërhoqën si nga Parlamenti ashtu edhe nga qeveria. Katër kryetarët e bashkive në veri të vendit kanë dhënë edhe dorëheqje. Disa qindra policë serbë u larguan nga forca policore kosovare, ashtu si edhe gjyqtarët serbë që nuk punojnë më në veri të Kosovës.

Bojkoti i institucioneve kosovare ishte një reagim ndaj planit të kryeministrit të Kosovës Albin Kurti për   të ndaluar targat e lëshuara nga autoritetet serbe  në Kosovë dhe për t’i shkëmbyer ato me ato kosovare. Për Kurtin, është çështje themelore e reciprocitetit, sepse Serbia nuk i pranon targat kosovare, për Vuçiqin dhe serbët e Kosovës, është një përgatitje për “spastrim etnik”.

Në ndërkohë, qeveria në Prishtinë i ka shtyrë të dy projektet – zgjedhjet lokale dhe vendosjen e targave të reja – ndoshta nën presionin e BE-së dhe mbi të gjitha të SHBA-së.

Tani edhe Perëndimi po kërkon që Serbia të zbusë tensionin. Por për momentin nuk duket kështu.

A mund të dërgojë vërtet ushtria Serbia?

Kjo konsiderohet e pamundur. Në vitet e fundit, Vuçiq i kishte vënë trupat serbe në “gatishmëri më të lartë” disa herë dhe i kishte urdhëruar ata të afroheshin me kufirin me Kosovën. Për këtë javë, megjithatë, qeveria në Beograd ka bërë të ditur se synon të stacionojë policë dhe ushtarë në territorin e Kosovës.

Kjo mundësi është paraparë në Rezolutën 1244 të OKB-së të vitit 1999, e cila zbatohet pas kapitullimit de facto të Serbisë pas luftës së Kosovës dhe bombardimeve të NATO-s. Sipas rezolutës, Serbia mund të dërgojë “disa qindra” forca të sigurisë në Kosovë – por vetëm nëse misioni ushtarak ndërkombëtar KFOR pajtohet.

Edhe presidenti i Serbisë Vuçiq thotë hapur se propozimi i tij me siguri do të refuzohet. Prandaj, analistët në Beograd e interpretojnë kërkesën e tij si një propagandë të pastër. Sipas kritikëve të tij, Vuçiq dëshiron ta veçojë veten si kampion i “serbizmit”. Edhe nëse Aleksandar Vuçiq do ta konsideronte seriozisht opsionin ushtarak, ndoshta do të ishte e pashpresë sepse do të rezultonte edhe në një konfrontim të drejtpërdrejtë me policinë ndërkombëtare dhe njësitë ushtarake të stacionuara në Kosovë.

A ka një zgjidhje për mosmarrëveshjen në horizont?

Jo në të vërtetë, edhe nëse Perëndimi përfundimisht ushtron më shumë presion. Qëndrimet e palëve janë solide: në Beograd ata “kurrë” nuk duan të negociojnë për njohjen e “ndarjes në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare”. Në Prishtinë, njerëzit përgjigjen se bisedimet me ish-“pushtuesit serbë” kanë kuptim vetëm nëse përfundojnë duke u njohur.

Deri më sot, më shumë se njëqind vende e njohin Kosovën si shtet të pavarur, duke përfshirë 22 nga 27 anëtarët e BE-së. Pa pëlqimin e Serbisë, Kosova nuk mund të bëhet anëtare e OKB-së, pasi dy partnerët serbë, Rusia dhe Kina, kanë të drejtën e vetos në Këshillin e Sigurimit.

Tani një iniciativë franko-gjermane supozohet t’i bëjë gjërat të lëvizin. Deri më tani, publiku ka parë vetëm pjesë të planit të dalë në shtyp. Por edhe të brendshëm konfirmojnë se traktati themelor gjermano-gjerman i vitit 1972 (midis Republikës Federale të Gjermanisë dhe Republikës Demokratike Gjermane) duhet të shërbejë si bazë: Serbia nuk duhet ta njohë qartë Kosovën, por duhet të pranojë integritetin territorial dhe sovranitetin e ish provinca jugore dhe anëtarësimi i saj nuk bllokojnë në mënyrë aktive në të gjitha organizatat ndërkombëtare.

Një “perspektivë e BE” duhet të shërbejë si një karotë për të dy vendet. Megjithatë, një zgjerim i BE-së në Ballkanin Perëndimor ka qenë deri më tani në yll. Serbia është zyrtarisht një vend kandidat për në BE, por negociatat janë të ngadalta. Kosova nuk ka as status kandidat, por dëshiron të aplikojë për të në vitin 2022.

Si po ndikon lufta në Ukrainë te kundërshtarët?

Ka pasur frikë që nga shkurti se Rusia mund të përdorë lidhjet e saj të ngushta me Serbinë për të hapur një “front anësor” në Ballkan. Edhe kryeministri i Kosovës Albin Kurti po luan me këtë kartë: Ashtu si Rusia, njerëzit në Serbi po ëndërrojnë të rivendosin një “botë serbe” në rajon. Presidenti serb Vuçiq kundërpërgjigjet me vërejtjen se Kurti po sillet si “Zelenskyi i vogël”.

Vuçiq duket se ka letra më të këqija. Për inat të BE-së, Serbia nuk i është bashkuar sanksioneve kundër Rusisë. Sipas sondazheve, më shumë se 80 për qind e serbëve refuzojnë sanksione të tilla kundër një “shteti vëllazëror”. Serbia është e varur jo vetëm nga gazi rus, por edhe nga mbështetja ruse për çështjen e Kosovës.

Nga ana tjetër, ekonomia serbe është tërësisht e orientuar drejt perëndimit. Vetëm kompanitë gjermane sigurojnë rreth 75,000 vende pune në Serbi.Politikanët perëndimorë, përfshirë kancelarin gjerman Olaf Scholz, duken të vendosur për të frenuar ndikimin rus në Ballkan. Tashmë ka zëra – dhe Kurti e thotë fare sinqerisht: një “marrëveshje gjithëpërfshirëse normalizimi” midis Serbisë dhe Kosovës pritet në pranverën e vitit 2023. Siç janë gjërat aktualisht, kjo tingëllon tepër optimiste, raporton DW.